Een topic over gebouwen welk onder de noemer forten, bunkers en andere verdedigingswerken vallen, hiervan zijn er nog steeds verschillende van te vinden in Nederland en daarbuiten. Veelal gebouwd voor militaire doeleinden, tegenwoordig veelal een stille getuigen van wat er ooit in Nederland en daarbuiten heeft afgespeeld. Iets wat vele nooit zullen vergeten.



Zicht op het front van het fort bij Hoek van Holland,



Dit fort met zijn twee draaibare gepantserde geschutskoepels werd in de periode 1880-1888 gebouwd als kustverdedigingswerk aan de Nieuwe Waterweg. Was tot 1978 nog in het bezit van defensie, tegenwoordig is het een museum over Nederlandse militaire kustverdediging.
Soortgelijke forten waren en zijn nog te vinden in Den Helder, IJmuiden, Pampus en Panningen.

Eén van de Duitse bunkers in de duinen bij Hoek van Holland is deze Kriegsmarine commando en vuurleidingsbunker,



Vroeger keek men van uit deze positie op zee, tegenwoordig ligt hier een parkeerterrein voor en een heel stuk duin, wat in de loop der jaren als kustverdediging op het water hier neer gelegd is. Trouwens vlak bij staan enkele bunkers waarin o.a. het reddingsmuseum Jan Lels in is gehuistvest en in een andere met camouflagekleuren zit het Atlantik-wal museum. Daarnaast staat er een restaurant boven op een bunker en bij een andere is het restaurant er tegenaan gebouwd. Ook zijn de grote antenne's op een bunker nog te zien uit de tijd van de koude oorlog, deze bunker met zijn antenne's werd gebruikt om berichten vanuit Duitsland via Engeland naar Amerika te sturen. Tegenwoordig zit er een kolonie vleermuizen in deze bunker.

Vorig jaar kwam ik voor mijn werk boven in Groningen, waar ik op een lokaal weggentje plotseling tussen de bomen dit betonnen gebouw zag, een overblijfsel uit de koude oorlogsperiode. Nogal verrast door het feit dat ik dacht dat deze luchtwachters uitkijktorens alle waren gesloopt. Dus niet, dus maar gauw een foto genomen van dit object nabij Wehe de Hoorn. Tevens komt nu bij mijn de vraag naar boven bestaan er nog meer, dus wie weet er nog meer te staan hierin het land.



Klein stukje geschiedenis van deze luchtwachters uitkijktorens.

Na de Tweede wereldoorlog heeft men het luchtbeschermingsapparataar onder de loep genomen en aan de hand van deze gegevens en de gegevens die men gedurende de oorlog hierin Nederland en in Engeland had verzameld heeft men een geheel nieuw luchtbeschermingsapparataar ontwikkeld. Zo werd de B.B. (Bescherming Bevolking) opgericht, een originisatie die branden en andere incidenten door luchtaanvallen en rampen moest bestrijden. Een andere onderdeel was het luchtwachterskorps, een eenheid daar officieel onder de Luchtmacht viel en opgezet was om via door vrijwilligers bemande betonnen torens door het gehele land de vliegbewegingen waar te nemen en deze informatie door te geven aan de luchtverdediging en de B.B. via centrale commandoposten. Echter door de snelle technische ontwikkelingen, was het eigenlijk toen het geheel operationeel was goed en wel volkomen achterhaald. Het ging prefect in de tijd dat men nog propeller vliegtuigen had, echter met de komst van de snellere straalvliegtuigen was het hopelijk verouderd. Een bericht van een toren kwam veel te laat op de commandopost aan, het vliegtuig was dan inmiddels al een heel stuk verder. Het luchtwachterskorps werd daarop ontbonden en de meeste torens werden gesloopt, echter dus niet allemaal.

Bunker Ter Apel - Barnflair.

had gisteren wat te weinig tijd, om hier wat meer foto's te maken. Maar deze fortificatie word op het moment opgeknapt (met namen de zgn. tankgracht) en is nu door middel van een wandelroute te bezoeken. Deze Duitse geschutsbunkers maken deel uit van de fortificatiering rondom Vlissingen. Deze hier op de foto's liggen nabij het dorp Koudekerke.



een stukje landschap met daarin de bunkers van het zgn. landfront.





Details van de bunkers op de bovenste foto.



één van de geschutbunkers, waar trouwens ooit als bewapening een buitgemaakte Tsjechisch kanon aanwezig was.



De bunkers aan de deels herstelde tankgracht.

Iets verderop richting Zoutelande staan ook nog een tweetal geschutsbunkers voor zwaarder geschut, echter deze liggen op privé-terrein.

Het is mede door de aanwezigheid van deze Duitse bunkers dat de Engelse een aanval uitvoerde op de kust van Walcheren, waarbij men de dijken bij Westkapelle stuk gegooid heeft. Waarbij toen helaas ook veel burgerslachtoffers vielen, toch iets waarbij je moet stilstaan als je deze constructies ziet liggen in het landschap.

Van de week de gelegenheid gehad om de resten van het Duitse vliegveld bij Venlo te bezoeken, helaas niet de tijd gehad om alle resten te bezoeken. Al staat er niet echt veel meer overeind en liggen delen op Duits grondgebied en ook nog eens op militaire terrein. Daar bevind zich onderandere het geraamte van een booghangar, de enige wel nog heel is. Van de andere booghangars zijn alleen nog de fundamenten nog over.

Wat ik wel heb kunnen zien en op de plaat heb kunnen zetten, is de betonnen verkeers/controletoren met daarnaast de operatiesbunker.







De toren en het terrein daar omheen worden nu door een klimsportvereniging gebruikt. Het zijn dus geen kogelgaten in het gebouw maar klimpunten welk men aangebracht heeft.

Ietsje verderop ligt het vliegveld, daar is eigenlijk niet zoveel meer van te zien. Eigenlijk alleen van boven zie je nog duidelijk waar de banen lagen, tegenwoordig word het gebruikt als zweefvliegveld.







De locatie waar de banen lagen en wat nu als zweefvliegveld gebruikt word.

Vanaf de plek waar ik de foto's nam, loop een oud stukje rolbaan naar de enige hangar die er nog is. Deze hangar van de zweefvliegclub is deels nieuwbouw en deels opgetrokken uit de resten van één van de oudere onderhoudshangars van het oude Duitse vliegveld. De achterste muur is nog duidelijk herkenbaar op de foto.







Bij het bezoekerscentrum voor het natuurgebied wat er nu naast ligt, liggen de laatste resten van de betonnen start en landingsbanen. Een tweetal betonnen platen.



Het vliegveld Venlo welk op een heideterrein lag, was al voor de oorlog bekend. Maar werd maar mondjesmaat gebruikt. De Duitse Luftwaffe heeft het gedurende de oorlog flink uitgebreid en volop gebruikt gemaakt van dit vliegveld. Aanvankelijk waren hier nachtjagers gestationeerd om het roergebied te beschermen, later in het laatste jaar van de oorlog waren hier Messerschmitt Komet raketvliegtuigen gestationeerd. De laatste militaire gebruiker was de Amerikaanse luchtmacht die het kortstondige heeft gebruikt voor aanvallen in Duitsland, en later als opslagplaats voor overtollige vliegtuigen. Op het deel wat in Duitsland ligt zit nu een onderdeel van de Bundesgrenzschutz, dat is dus nog niet openbaar te bezoeken.

Eigenlijk het enige exemplaar wat op het moment te zien is in een museum, een Würzburg Riese Radarantenne uit de tweede wereloorlog. Deze staan achter op het terrein van het Liberty Park in Overloon, helaas in een niet te beste staat.











Deze Duitse Radarantennes stond op verschillende plaatsen in Nederland, ze werden voor twee verschillende doelen gebruikt. In het binnenland stonden exemplaren welk gebruikt werden om Duitse nachtjagers naar Engelse bommenwerpers te sturen welk op weg waren naar Duitsland. Langs de kust werden ze gebruikt om schepen op te sporen voor het kustartillerie van de Atlanticwall. Na de oorlog zijn er een paar gebruikt als ruimtetelescoop, deze die hier nu staat was daar één van. Een andere exemplaar is in het bezit van een andere museum maar ligt grotendeels in opslag en uit elkaar voor restauratie.

Wist van het bestaan van deze installatie, en wou hem dus ook zien. Wist echter niet waar het ding precies stond. Bij de rondgang door het museum zag ik plotseling door een raam het gevaarte staan. Dus na de rondgang en de fototocht langs de voertuigen ook deze op de foto gezet.

Van de week de gelegenheid gehad om nog een overgebleven luchtwachters toren vast te leggen. Boven op het voormalige fort Sint Andries staat nog steeds één van deze betonnen torens overeind.





Het fort zelf is in een slechte staat, men is wel begonnen met herstelwerkzaamheden. Echter veel is zwaar beschadigd, mede door het feit dat de Duitsers bij hun terugtrekken van deze locatie het gebouw hebben opgeblazen. Ook is het geheel begroeid door bomen en allerlei planten, zelfs de droge gracht rondom het fort is bijna niet meer te zien door de vele begroeïng. Dat is onderander wel te zien op de tweede foto. De luchtwachterstoren is maar erg kort gebruikt, vanaf 1950 toen het hier geplaatst werd tot aan 1953 toen het buitendienst werd gesteld.

Nabij het fort op de rivierdijk staat een monument voor twee omgekomen Engelse militairen die daar op een verkenningsmissie omkwamen.

Aangezien het winter is, zijn tevens enkele overgebleven bunkers op het vliegveld Teuge wat beter zichtbaar. Naast enkele bunkers zijn er ook nog wat andere gebouwen over uit de oorlogsjaren, zo is de oude brandweerkazerne nog steeds ingebruik bij de zweefvliegclub als stalling en werkplaats.
Vlakbij staat dit gebouwtje, wat een gecamoufleerde bunker is, je ziet het aan de dikte van de muur waar nu een rolluik inzit.



Waar het ooit voor gebruik is, is mijn niet bekend. Tegenwoordig staat hierin de Unimog brandweerwagen gestald.

De voormalige brandweerkazerne bestaat uit een L vormige gebouw met aan één kant twee uitruk deuren en aan de zijkant één garagedeur, voor deze deuren liggen nog steeds de oorspronkelijke betonnen rijplaten welk men bij andere objecten ook nog wel eens ziet.



Achter de voormalige brandweerkazerne ligt de oude Luftwaffe radiobunker.



Deze werd voorheen gebruikt als opslagruimte. Aan de andere kant van het gebouw op de achtergrond ligt nog een bunker (de vleermuisbunker), echter deze ligt nog geheel onder aarde en is bovenop en rondom begroeid met bomen. Daarnaast worden hier regelmatig auto's geparkeerd, dus heb er nog geen foto van kunnen maken. Andere bunkers die ooit tot het vliegveld behoorde liggen nu grotedeels op privé grond, dus niet gemakkelijk te bezoeken dan wel op de foto vast te leggen.

Inmiddels een foto van de zgn. vleermuisbunker op dit vliegveld, stonden nu eens geen auto's rondom geparkeerd.

Eén van de Nederlandse bunkers in Den Oever, maakte deel uit van de vestingswerken op de afsluitdijk. Deze kazemat IX werd in 1933 gebouwd in de tweede linie van steunpunt Den Oever.



Het betreft hier een mitrailleurbunker, waarvan er drie in de bunker waren ondergebracht. Bovenop zit een stalen observatiekoepel. In totaal zijn er vier van deze bunkers gebouwd, twee op Den Oever en twee op kornwerdersand.

Eén van de luchtwachterstorens in Zeeuwsch-Vlaanderen, deze staat in het dorpje Eede nabij de Belgische grens.



Gebouwd in de periode 1951-1955 door de firma nv. Stokbeton.

Geschutstelling van de IJssellinie, nabij Olst aan de spoorlijn Deventer-Zwolle. Deze bestaat uit een kazemat waarop ooit een Sherman Firefly koepel zat terwijl er naast een kazemat staat waarop nog steeds een RAM koepel zit waar men een .50 mitrailleur in aangebracht heeft voor nabij verdediging.



De kazemat waarop de Sherman Firefly koepel zat.



De kazemat met de RAM koepel



De RAM koepel



Ziet vanaf achteren met de deksels van de ingang



Totaal plaatje van beide kazematten

In de IJsseldijk zit een zgn. inlaatwerk. Van uit dit werk werd water uit de IJssel in het achter de dijk liggende land gelaten zodat hier een laag water kwam te staan. Net hoog genoeg om tanks te stoppen en net laag genoeg om te voorkomen dat vaartuigen er door heen komen varen.

Iets verderop staat deze kazemat met de Sherman Firefly koepel er nog op. Deze staat op de IJsselsdijk nabij Olst.



zicht van achter met de deksels van de ingang



zicht vanaf de IJsseldijk



Zicht vanaf iets lager dan de dijk, je kan zien dat de koepel gelijk met het wegdek staat