De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal is een kathedraal in de Belgische stad Antwerpen. De kathedraal staat aan de Handschoenmarkt en is de hoofdkerk van het bisdom Antwerpen. Ze werd toegewijd aan Maria. De kerk was een kathedraal tussen 1559 en 1803 en vanaf 1961 tot heden. De toren van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal is als onderdeel van een groep van 56 belforten in België en Frankrijk opgenomen op de lijst van werelderfgoed van UNESCO.

Architectuur

De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal is een gotische kruiskerk die gebouwd werd tussen 1352 en 1521. Als eerste werd het koor gebouwd, dat in 1415 voltooid werd. Daarna werd gelijktijdig aan het schip, het dwarsschip en het westelijke torenfront gebouwd. Het schip werd in 1487 voltooid, aan het dwarsschip werd tot 1495 gewerkt. Daarna werd nog jarenlang aan de westelijke torens en de vieringtoren gewerkt. Bij de bouw van de kathedraal was onder meer bouwmeester Rombout II Keldermans betrokken.

De kerk wordt tot de hoogtepunten van de Brabantse gotiek gerekend, maar vertegenwoordigt een nieuw type binnen die stijl. Zo werden geen ronde zuilen met koolbladkapitelen toegepast, maar geprofileerde bundelpijlers die zonder onderbreking doorlopen in de gewelfribben. Daarnaast zijn de scheibogen tussen schip en zijbeuken uitzonderlijk breed en is het triforium achterwege gelaten. In plaats daarvan is er een strook maaswerk aangebracht boven de scheibogen.

De kathedraal is bekend geworden door zijn indrukwekkende westgevel met zijn timpaan dat het Laatste Oordeel weergeeft. De noordelijke toren is 123 meter hoog en daarmee de hoogste kerktoren van de Benelux. Hij werd gefinancierd door de stad Antwerpen en valt ook nu nog onder het stadsbestuur en niet onder het kerkbestuur. Deze toren is een voorbeeld van flamboyante gotiek, en is opgetrokken in witte zandsteen uit Dilbeekse steengroeven. Aan de toren werd jaren gebouwd en hij werd in 1518 voltooid. Op het einde van de 19de eeuw is hij voor het eerst gerestaureerd. In deze toren bevinden zich de luidklokken en de beiaard. Er zijn 515 treden in de noordelijke toren, maar daarboven zijn nog trappen die alleen voor personeel toegankelijk zijn. De toren is elke woensdag van april tot september te bezoeken onder leiding van de officiële torenwachters. Er moet wel worden gereserveerd.

De zuidelijke, veel lagere toren werd op kosten van de parochie gebouwd. Door geldgebrek heeft deze toren de oorspronkelijk geplande hoogte niet bereikt.

Interieur

Van het oorspronkelijke interieur is zo goed als niets bewaard. In de Reformatie raasde de beeldenstorm door de kathedraal. Glasramen, beelden, relieken, praalgraven en tientallen altaren werden onteerd en vernietigd door calvinisten. De in een kapel vereerde reliekschrijn met daarin de voorhuid van Jezus ging verloren. Slechts enkele oude fresco's getuigen van de laat-gotische inrichting. Nadien werd de kathedraal heringericht in barokstijl. Later kende de kathedraal opnieuw een bloeitijd tijdens de neogotiek.

De kathedraal bezit twee beroemde drieluiken van de Vlaamse kunstschilder Rubens, De kruisafneming uit 1612 en De Kruisoprichting uit 1609-1610. Daarnaast zijn er twee andere schilderijen van dezelfde meester: De hemelvaart van Maria uit 1626 en De verrijzenis van Christus uit 1612. Voor de achterzijde van het hoofdaltaar hangt het schilderij De dood van Maria uit 1633 van Abraham Matthyssens. Verder hangt in de zogenaamde vieringtoren van de kathedraal De hemelvaart van Maria van Cornelis Schut uit 1647.

Rechts in de kathedraal bevindt zich de Ark van het Verbond. Het is in late Rococostijl en staat op het altaar van de Broederschap van het Allerheiligste Sacrament. Voorin links in de kathedraal is een donkere lambrisering met negen biechtstoelen. De twaalf apostelen zijn vergezeld door twaalf vrouwelijke figuren. In de Mariakapel bevindt zich het genadebeeld van Onze-Lieve-Vrouw van Antwerpen waar de kerk naar is vernoemd. Het stond al voor de beeldenstorm van 1566 in de kerk. De kathedraal heeft diverse gebrandschilderde ramen met religieuze afbeeldingen.

Sinds 5 juni 2009 loopt in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal Antwerpen de tentoonstelling REUNIE. Van Quinten Metsijs tot Peter Paul Rubens. Meesterwerken uit het Koninklijk Museum terug in de Kathedraal. De tentoonstelling staat onder de Hoge Bescherming van Hare Majesteit de Koningin.

1559 was het oprichtingsjaar van het bisdom Antwerpen. 450 jaar geleden werd de Onze-Lieve-Vrouwekerk omgedoopt tot de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Een verjaardag om te vieren met een prestigieuze tentoonstelling!

In haar 450-jarig bestaan groeide de Kathedraal uit tot een ware schatkamer van religieuze kunst, geschilderd en gebeeldhouwd door gereputeerde meesters. Ze sierden de zuilen, kapellen en wanden van de Kathedraal tot aan de Franse Revolutie. In de nasleep van deze omwenteling vonden heel wat altaarstukken onderdak in musea. Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen was er één van.

De hechte samenwerking met het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen maakt het mogelijk om acht van de mooiste altaarstukken uit de museumcollectie terug te brengen naar de Kathedraal. Naast deze werken stelt ook de Kathedraal er acht uit haar vaste collectie tentoon. Het gaat hier over veelal imposante werken, hoofdzakelijk triptieken van vaak wel 5m breed en 3m hoog die in het huidige kathedraalinterieur geïntegreerd zullen worden. Deze unieke ‘in situ’ hereniging geeft de bezoeker een spectaculair overzicht van meesterwerken uit de Gouden Eeuw van de Antwerpse schilderschool.

De curatoren, dr. Ria Fabri en dr. Nico Van Hout, geven aan de hand van de tentoongestelde altaarstukken een kijk op het toenmalige mecenaat door ambachten, gilden en broederschappen. Ze laten de bezoeker toe de verwevenheid van maatschappij, geloof, kunst en cultuur in de 16de en 17de eeuw te herontdekken en werpen een licht op de iconografische en socio-economische ontwikkelingen doorheen de eeuwen.